Ga verder naar de inhoud

VARIO-memorandum 2024-2029: Meer impact door excellentie in innovatie en ondernemerschap

14 december 2023

Memorandum voor de Vlaamse beleidsmakers in de aanloop naar de Vlaamse verkiezingen van juni 2024.

Neem contact op met:

VARIO werkte opnieuw aan een memorandum voor de toekomstige beleidsmakers in het Vlaamse Parlement en de Vlaamse Regering in het kader van de Vlaamse verkiezingen in 2024. Hoe moet het beleidskader voor innovatie eruit zien? Aan welke keuzes moeten we vasthouden? Welke nieuwe trends komen er op ons af? Het nieuwe VARIO-memorandum werd voorgesteld op 14 december 2023 tijdens het VARIO-colloquium.

De wereld om ons heen is volatiel, onzeker, complex en ambigu (VUCA). Hoe kunnen we ons hierop voorbereiden en succesvol blijven in de toekomst? Dat is de vraag die we ons moeten stellen als innovators en ondernemers, maar ook als burgers en beleidsmakers.
Het antwoord is: meer impact creëren door excellentie in innovatie en ondernemerschap.

Onder impact verstaan we een verhoging van onze productiviteitsgroei in een multidimensionele betekenis. Dat kan door innovatie, digitalisering, maar ook door sterk onderwijs, door in te zetten op circulariteit. Dit zal toelaten om meer financiële middelen te genereren, waardoor nieuwe investeringen blijvend mogelijk zijn, vooral in innovatie en infrastructuur, en om daarmee de nodige transities te realiseren. Dat is de sleutel om een VUCA-proof Vlaanderen te creëren.

VARIO stelt vier ambities voor om de positie van Vlaanderen als één van de meest innovatieve regio’s ter wereld te behouden en via ondernemerschap ook te verzilveren:

  1. Geef innovatiebeleid het nodige leiderschap
  2. Stroomlijn de innovatiefinanciering
  3. Zorg voor meer innovatietalent
  4. Werk aan een duurzame en welvarende innovatie-economie

1. Geef innovatiebeleid het nodige leiderschap

Om de noodzaak van innovatie voor alle beleidsdomeinen te beklemtonen vraagt VARIO dat innovatie als ‘chefsache’ op het allerhoogste regeringsniveau wordt behartigd. VARIO vraagt ook om politiek meer proactieve aandacht voor het Europese niveau te hebben. Stem beter af tussen politieke vertegenwoordigers op het Vlaamse en het Europese niveau.
In tijden van transities moet bovendien ook het innovatiebeleid zelf innoveren. Dat is waar transformatief innovatiebeleid komt kijken. Dat komt niet in de plaats van het traditionele innovatiebeleid, maar legt er een extra laag bovenop. Bouw daarom de basis voor evidence-informed beleid verder uit en maak werk van toekomstverkenningen. Zorg voor proeftuinen en regelluwe zones waarin nieuwe technologieën, processen en bedrijfsmodellen kunnen worden getest en gevalideerd zonder de belemmeringen van bestaande regulering en bureaucratie. En maak dat succesvolle experimenten worden opgeschaald en ingang vinden in het reguliere beleid.
VARIO pleit voor een grotere waardering van communicatie- en outreach-activiteiten op het niveau van alle actoren. Zet in op een draagvlak van geïnformeerde burgers en betrek een innovatief ingevuld middenveld.

Testimonial

Nieuwe O&O-wetgeving in Finland

2. Stroomlijn de innovatiefinanciering


Vlaanderen investeert fors in onderzoek en ontwikkeling (O&O) met maar liefst 3,65% van haar bbp in 2021, en is daarmee Europees koploper. Voor het vrijwaren van het private aandeel vraagt VARIO onder meer om de fiscale stimuli onverminderd te behouden. Het aandeel van de overheid blijft echter onder de beoogde 1%. VARIO vraagt om bijkomende middelen die moeten toelaten om het groeipad naar de 1%-norm te bestendigen.
Het aanvoelen bij VARIO is dat vandaag de verhoudingen voor de Vlaamse O&O-middelen met een sterk aandeel voor de bottom-upmiddelen goed zitten. Maar dat bottom-up aandeel neemt langzaam af ten voordele van top-down. Volgens VARIO is het essentieel dat er voldoende vrije bottom-upmiddelen behouden worden, zowel voor bedrijven als voor kennisinstellingen. VARIO vraagt o.a. dat de middelen bij het FWO stijgen, om zoveel mogelijk excellent beoordeelde projectvoorstellen te kunnen financieren. Er is ook een stabiele basis nodig aan investeringsmiddelen i.p.v. eenmalige ad hoc middelen om een sterke Vlaamse ‘roadmap’ voor deelname aan internationale onderzoeksinfrastructuren mogelijk te maken.
Vlaanderen doet het zeer goed in de Europese kaderprogramma’s. Dat succes zou nog meer kunnen doorgetrokken worden in andere Europese programma’s en initiatieven, die ruimer gaan dan O&I. VARIO merkt op dat die andere initiatieven typisch veel cofinanciering vragen van de lidstaten. Als regio met beperkte financiële slagkracht, zou een strategisch kader daarvoor toelaten om middelen meer geconcentreerd in te zetten.
De transitie van universitair naar industrieel onderzoek vraagt om financiering op niveau TRL 4-7. Voorzie daarom continuïteit in het innovatielandschap bij de overgang van FWO naar VLAIO.

Vlaanderen heeft een uitgesproken kmo-landschap. Geef hen laagdrempelige en transparante toegang tot innovatie. En versterk de financiering van start-ups en scale-ups. Een toegankelijke, en voldoende grote portfolio van langetermijninvesteringen zou een antwoord kunnen bieden op de financieringsnoden van start-ups en scale-ups en een vorm van risicobeheersing voor kleine investeerders.

Testimonial

Confo Therapeutics, spin-off van VUB & VIB

3. Zorg voor meer innovatietalent

VARIO wil de knelpunten rond innovatietalent aangepakt zien. Ondanks de groeiende ‘sense of urgency’ blijven we de rode lantaarn in het aandeel van de STEM-diploma’s binnen de diploma’s hoger onderwijs. De huidige STEM-Agenda 2030 is voor VARIO niet ambitieus genoeg en schiet tekort qua harde doelen. VARIO vraagt om een hertekening van het STEM-beleid. Ook levenslang leren kan bijdragen om de tekorten in STEM op te vangen. VARIO sluit graag aan bij de Europese doelstelling om de opleidingsparticipatie van volwassenen te verhogen tot 60% tegen 2030. VARIO vraagt daarnaast om alle vormen van werkplekleren in het onderwijs, waaronder duaal leren, te stimuleren. VARIO wil dat ambitieuze talentontwikkeling centraal komt te staan in het onderwijsbeleid. Door educatieve technologie (EdTech) in te zetten, kunnen onderwijsinstellingen en organisaties op maat gemaakte leermiddelen en leertrajecten ontwikkelen. VARIO dringt ook aan op meer samenwerking binnen de context van onderwijs. Vrijheid van onderwijs mag samenwerking tussen de netten niet in de weg staan.
Vlaanderen moet naast het inzetten op meer STEM-afgestudeerden via het onderwijs, absoluut een tweede beleidsspoor bewandelen om meer STEM-profielen aan te trekken vanuit het buitenland. Maak daarom eindelijk werk van een integraal actieplan rond het aantrekken en verankeren van buitenlands talent met acties die elkaar versterken. Faciliteer ook professionele mobiliteit als vehikel voor kennisdiffusie en talentontwikkeling. Daarvoor moeten nog een aantal barrières weggewerkt worden.

Testimonial

LAB gedreven onderwijs

4. Werk aan een duurzame en welvarende innovatie-economie

We observeren op EU-niveau een aantal belangrijke evoluties, o.a. m.b.t. staatssteunregels. VARIO beklemtoont dat we waakzaam moeten zijn dat O&O&I een prominente rol blijven innemen binnen het industriebeleid. ‘Creative destruction’ mag niet gevreesd worden en dus moet er voldoende ruimte worden gegeven aan nieuwe spelers. VARIO haalt hier het belang aan van technologie- en industrieneutraliteit.
VARIO vraagt om het Vlaamse (kennis)ecosysteem maximaal internationaal geconnecteerd en open te houden. De trend naar de-globalisering, regionaal/nationaal denken en protectionisme wint immers aan belang, wat een nefaste evolutie zou zijn voor de welvaart en het welzijn van een kleine open regio als Vlaanderen. Een vrij en open ondernemersklimaat is belangrijk. Blijf investeren in de aantrekkelijkheid van Vlaanderen voor buitenlandse O&O en kennisintensieve investeringen.

Zet als kleine open innovatieregio in op ambitieus internationaal ondernemen. Meer specifiek vraagt VARIO om in te zetten op een versterking van O&O en business dynamiek van binnenlandse ambitieuze en internationaal georiënteerde ondernemingen. VARIO vraagt daarom om in de ondersteuning van ondernemingen ‘internationalisering’ breed genoeg te bekijken. Duurzaamheid, in de brede betekenis van de SDG’s, moet in de kern zitten van onze bedrijven en onze overheid. VARIO vraagt de overheid om meer nadruk te leggen op de opportuniteiten (eerder dan de verplichtingen) om onze bedrijven competitiever en toekomstbestendig te maken. Verder kan het verspreiden van kennis over duurzame bedrijfsmodellen innovatieve ondernemers inspireren om ‘purpose’ na te streven en beleidsmakers helpen bij het ontwerpen van ondersteunende beleidsmaatregelen en financiële incentives.
De uitdagingen in de context van de transities (klimaat, energie) waar we ons mee geconfronteerd zien zijn uiterst complex en vragen de input van verschillende actoren, over de sectoren heen. VARIO vraagt dan ook om blijvend in te zetten op samenwerking in het innovatie-ecosysteem. Zoek ten slotte win-win samenwerking rond innovatie op in snelgroeiende lage- en middeninkomens landen in Afrika, Zuid-Amerika en Zuidoost-Azië, en zie de samenwerking dus ruimer dan ontwikkelingssamenwerking en humanitaire hulp.

Testimonial

Impactshakers en VYLD

Oefening scenariodenken

Het traject naar het VARIO-memorandum ging officieel van start in juli 2023, met een workshop 'scenario-denken'.

Advies over wetenschap, innovatie en ondernemerschap is sterk afhankelijk van hoe de maatschappij er in de toekomst zal uitzien bijv. wereldhandel, demografie, klimaat... Dat valt niet zomaar te voorspellen, zeker niet in een tijdperk van voortdurende veranderingen en onzekere evoluties. Toch is het mogelijk om inzicht te krijgen in de belangrijkste elementen die de toekomst van wetenschap, innovatie en ondernemerschap zullen vormgeven. Hiervoor organiseerde VARIO een workshop scenariodenken.

Scenariodenken is een strategisch hulpmiddel om mogelijke extreme toekomstscenario’s te identificeren. Elk van deze scenario’s wordt beschreven in een consistente plausibele visie op de toekomst, en hun gevolgen worden ingeschat. De overheid kan dan anticiperen op wat er zou kunnen gebeuren door er een robuuste strategie tegenover te stellen. Het achtergrondrapport dat hieruit voortkwam diende mee als inspiratie voor de aanbevelingen in ons VARIO-memorandum.

AI-video over Achtergrondrapport 'Toekomstbeelden voor 2033'

VARIO-voorzitter Lieven Danneels vertelt via een 'avatar' over de 'Toekomstbeelden voor wetenschap, innovatie en ondernemerschap voor 2033'.

Gerelateerd nieuws

Alle nieuwsartikels bekijken

Interview met VARIO-voor­zit­ter Lieven Danneels

14 december 2023

VARIO-voorzitter Lieven Danneels benadrukt in het interview de '4 aanbevelingen voor een succesvol innovatiebeleid' uit het VARIO-memorandum 2024-2029.