Advies 43: Klimaatsprong voor de industrie - programmanota 2026-2030

Met voorliggend advies bij de programmanota 2026-2030 ‘Klimaatsprong voor de Industrie’ beantwoordt VARIO de vraag van minister-president Matthias Diependaele. De raad doet dit vooral vanuit het oogpunt van innovatie en ondernemerschap. Aanbevelingen 1 tot en met 9 zijn eerder overkoepelend en algemeen, in de aanbevelingen 10 tot en met 12 wordt dieper ingegaan op aanbevelingen en acties uit de programmanota.

Aanbeveling 1: Klimaatsprong voor de Industrie is een noodzakelijk initiatief, en vanwege zijn unieke opzet het goede vehikel om de tweeledige doelstelling rond de klimaattransitie aan te pakken, met name transitie naar koolstofneutraliteit, zonder aan competitiviteit in te boeten. Zijn werking mag echter niet vrijblijvend zijn.

Aanbeveling 2: De ‘sense of urgency’ komt te weinig tot uiting in de programmanota en vereist ingrijpendere acties en aan een veel hoger tempo dan de voorgestelde aanpak. In functie van snelle actie is het in eerste instantie nodig om te weten waar vandaag de grootste struikelblokken zitten, daarin te prioriteren en, indien nodig, bewarende maatregelen te treffen.

Aanbeveling 3: Energie is cruciaal en moet een volwaardige plaats krijgen in klimaatsprong voor de Industrie. Daarom moet de werkgroep energie zo snel mogelijk worden opgestart, die dan in samenspraak met energie -experten en -bedrijven de nodige acties kan uittekenen.

Aanbeveling 4: Koken kost geld: Klimaatsprong voor de Industrie kan ook budgettair niet vrijblijvend zijn. Een structurele budgettaire aanpak is nodig, waarbij de heel diverse aard en grootteorde van de nodige financiële middelen moet meegenomen worden, en niet ‘alle heil’ mag verwacht worden van innovatiemiddelen. De vraag stelt zich dan ook hoe de Vlaamse Regering daarmee wenst om te gaan in deze tijden van schaarse middelen.

Aanbeveling 5: (complementaire) Samenwerking en afstemming tussen de beleidsniveaus is meer dan ooit noodzakelijk. De gespiegelde regeringen op Vlaams en federaal niveau bieden hier nu een kans om dit aan te pakken. De versnipperde bevoegdheden over beleidsniveaus mag echter geen excuus zijn om op Vlaams niveau te talmen.

Aanbeveling 6: De programmanota zet een stap in de goede richting naar transversaal werken, maar het mag niet bij woorden en louter afstemming in beleidsdocumenten blijven: het moet gaan over effectieve integratie van doelstellingen en initiatieven en mensen. Deze transversale aanpak moet ook in de praktijk aanwijsbaar zijn en worden gemonitord en eventueel bijgestuurd. De samenwerking mag niet op individuen berusten maar zou moeten geformaliseerd worden.

Aanbeveling 7: Overweeg een gemengd/ gepoold team vanuit de verschillende betrokken beleidsdomeinen om het coördinerend orgaan te versterken.

Aanbeveling 8: Werk het evaluatiekader verder uit en maak nu vooral werk van goede KPI’s. Houd hierbij ook rekening met de competitiviteit en focus niet enkel op het klimaataspect.

Aanbeveling 9: Talent is broodnodig en gaat veel ruimer dan klimaatsprong.

Aanbeveling 10: VARIO verwelkomt de groeiende aandacht voor valorisatie bij de Moonshot. De voorstellen voor vertaling naar hogere TRL’s zijn stappen in de goede richting, maar de raad pleit voor een meer gedurfde aanpak en raadt aan inspiratie te zoeken bij buitenlandse initiatieven.

Aanbeveling 11: Contracts for Difference (CfD) zijn een goed transitie-instrument om duurzame investeringsprojecten te versnellen maar vragen voortdurende monitoring op mogelijke marktverstoring. Een sunset clausule, waarbij op voorhand al wordt ingecalculeerd wanneer dit wordt stopgezet, zou dit risico kunnen ondervangen.

Aanbeveling 12: Voor actieve ondersteuning van Vlaamse bedrijven en onderzoeksinstellingen voor deelname aan EU-onderzoeksprogramma’s en EU-steunmechanismen verwijst VARIO naar zijn advies 31 ‘Optimaal wegen en inspelen op het onderzoeks-, innovatie- en industriebeleid van de EU’ (september 2023).