Advies 36: Toekomst van het Vlaamse clusterbeleid - groenboek

Op 27 maart 2024 ontving VARIO van minister Brouns een vraag om advies bij het groenboek ‘De toekomst van het Vlaamse clusterbeleid’, meer bepaald over (1) de vier voorgestelde scenario’s, en de rol die de huidige speerpuntclusters hierin kunnen opnemen en (2) het al dan niet ontbreken van strategisch belangrijke thema’s bij de bestaande (en in oprichting zijnde) speerpuntclusters, die via een nieuwe oproep Innovatieve Bedrijfsnetwerken (IBN) de kans kunnen krijgen door te groeien tot speerpuntclusters in nieuwe domeinen.

VARIO formuleert daarover de volgende aanbevelingen:

• Aanbeveling 1: Speerpuntclusters hebben een duidelijke plaats binnen het hedendaagse innovatiebeleid. VARIO verkiest voor hun toekomst een scenario met in hoofdzaak een economische opdracht en met een sterke link naar transformatief innovatiebeleid
  VARIO verkiest grotendeels een verderzetting van het huidige clusterbeleid met een terechte focus op economische valorisatie en een duidelijke rol voor de maatschappelijke uitdagingen gelinkt aan de transities.

• Aanbeveling 1.1: Koester de bestaande sterktes van de speerpuntclusters
  VARIO vindt het belangrijk dat de speerpuntclusters de volgende sterktes (blijven) vertonen: een sterke economische rol via bottom-up innovatie, grote betrokkenheid van bedrijven, voldoende onafhankelijke/neutrale rol, facilitator van samenwerking en Europees relevant.

• Aanbeveling 1.2: Stel bijkomende verwachtingen scherp
  VARIO neemt ook eerdere adviezen in overweging en schuift voor de speerpuntclusters bijkomende verwachtingen naar voren: maak ruimte voor pioniers en kmo’s, streef Europese hefboomwerking na voor kmo’s, werk ‘quadruple helix’ samenwerking verder uit en zet sterker in op kennisdiffusie.

• Aanbeveling 1.3: En zet in op duidelijke evaluatiecriteria
  VARIO is van oordeel dat de doelmatigheid van het clusterbeleid enkel goed kan geëvalueerd worden indien die doelstellingen ook duidelijk en meetbaar worden gesteld. Bij het inzetten van de speerpuntcluster voor maatschappelijke uitdagingen is een bijsturing van de evaluatie-insteek nodig.

• Aanbeveling 2: Voorzie de nodige financiële ondersteuning voor de hernieuwde opdracht van de speerpuntclusters
  VARIO vindt het belangrijk dat de clusters financieel ondersteund worden in hun basiswerking om hun onafhankelijke centrale actorrol duurzaam te blijven opnemen. Dit is ook nodig om de connectie tussen de speerpuntclusters en de Vlaamse overheid voldoende te behouden bij het realiseren van verschillende transities. VARIO vindt het daarnaast belangrijk dat er blijvend geoormerkte middelen vrijgemaakt worden voor de projecten van de speerpuntclusters, en zeker voor de interclusterprojecten.

• Aanbeveling 3: Zet in op een partnerschapsrol tussen de speerpuntclusters en VLAIO
  Om bovenstaande aanbevelingen te bewerkstelligen, bepleit VARIO een versterkte partnerschapsrol voor VLAIO in de begeleiding en opvolging van de speerpuntclusters, naast de bestaande financieringsrol. Dit partnerschap zal des te belangrijker zijn bij het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen. Daarbij is het noodzakelijk om gezamenlijk en in vertrouwen voldoende doelmatig te kunnen werken aan het bereiken van de vooropgestelde doelstellingen van de speerpuntclusters.

• Aanbeveling 4: Doe een open oproep rond nieuwe strategische thema’s met strenge selectie en vermijd ad hoc initiatieven
  VARIO acht de tijd rijp voor een open oproep rond nieuwe strategische thema’s en is daarbij voorstander van een bottom-up aanpak. VARIO vraagt om te bekijken of de oproepen kunnen plaatsvinden op projectbasis zonder het opzetten van nieuwe organisaties/structuren. Indien het perspectief van een speerpuntcluster wordt aangeboden is het wel belangrijk om op voorhand ambitieuze en duidelijke KPI’s voorop te zetten.