Rapport: Transformatiegericht Innovatiebeleid. Een gezamenlijke landenstudie van VARIO en de AWTI

VARIO en de Nederlandse AWTI (Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie), werken al enige tijd elk aan een adviestraject over transformatiegericht innovatiebeleid. Dat is een nieuwe generatie van innovatiebeleid dat zowel transitie- als missie-gedreven innovatietrajecten omvat. Het leidt tot economische en diepe maatschappelijke systeemverandering. De AWTI publiceerde zijn advies over transformatiegericht innovatiebeleid midden december, het VARIO-advies wordt gepubliceerd begin 2024.

Ter onderbouwing van de eigen advisering, onderzochten VARIO en de AWTI in een gezamenlijke landenstudie ook hoe transformatiegericht innovatiebeleid vorm wordt gegeven in Zweden, Zwitserland en Oostenrijk. Daarbij was het de bedoeling om te leren van de beleidsaanpak van deze landen, rekening houdend met het feit dat deze nieuwe beleidsaanpak over het algemeen nog erg jong is om nu al resultaten en impact te zien. In de studie wordt de transformatieve beleidsaanpak gesitueerd in de bredere beleidstradities en policy mix van deze landen.

De aanpak van transformatiegericht innovatiebeleid is voor de drie landen telkens anders, onder meer afhankelijk van het bestaande O&I-systeem en de voorgeschiedenis ervan. Wel valt het op dat ook Zwitserland en Oostenrijk, met een sterke bottom-up traditie, het noodzakelijk vinden om zich parallel aan het klassieke innovatiebeleid te richten op maatschappelijke uitdagingen. Uit de Zweedse landenstudie blijkt bovendien dat de sturing verder moet gaan dan enkel het bovenaf vastleggen van doelstellingen. Uit de drie landenstudies zijn ook lessen te trekken op het gebied van coördinatie en afstemming van beleid tussen innovatie en de ‘probleemdomeinen’ (bv. Energie, Mobiliteit, Omgeving…). In Zweden vallen klimaat en innovatie bijvoorbeeld onder één ministerie. Oostenrijk heeft sinds kort een ‘super-’ministerie dat ‘probleem’-domeinen samenbrengt met onderzoek en innovatie en regelgevende bevoegdheden. Voor Zwitserland ziet men dan weer heil in coördinatie door een aparte entiteit buiten de overheid met oog op actief projectmanagement van (technologische) missies op basis van het Amerikaanse ARPA-model.