ADVIES 27: Visie op een goede beleidsmix tussen vrije en thematische steun voor O&O in Vlaanderen

Met dit nieuwe advies beantwoordt VARIO de vraag van viceminister-president Crevits naar “een juiste beleidsmix in Vlaanderen tussen de eerder traditionele bottom-up kanalen en de meer thematisch/missiegerichte aanpak”.

Er is internationaal veel variatie in missiegericht beleid en de daarbij ingezette instrumenten en budgetten. VARIO kan daarom geen voorbeeld naar voor schuiven waar Vlaanderen zich direct kan aan spiegelen. VARIO maakte in het kader van het advies een kwantitatieve analyse van de verhouding tussen vrije (bottom-up) en thematische (top-down) Vlaamse middelen voor O&O, en de evolutie daarbinnen gedurende de jongste tien jaar. Daarbij zijn een reeks van vaststellingen gedaan, waaronder:

• Quasi alle categorieën van Vlaamse O&O-middelen zijn in absolute termen toegenomen.
• Vrije middelen maken ruim twee derde uit van het totaal, maar vertonen een licht dalende trend van circa 70% naar circa 66,5%.
• De budgetten voor de strategische onderzoekscentra maken circa de helft van de thematische middelen uit.
• Binnen de thematische middelen, is de sterkste toename doorheen de tijd voor initiatieven met kenmerken van missies, waarvan de Moonshot het duidelijkste voorbeeld is.

VARIO hecht een groot belang aan sterke bottom-upkanalen. Er zijn echter geen objectieve criteria om te staven wat de juiste numerieke verhoudingen zijn met de top-downmiddelen. VARIO schuift daarom in zijn aanbevelingen een aantal principes naar voor:

• Zorg voor een helder strategisch kader met duidelijke langetermijndoelstellingen.
• Maak objectieve, heldere en standvastige keuzes en houd ze breed.
• Zet beleidsmixevaluaties op en onderzoek hoe elk instrument individueel, en de totale mix aan instrumenten bijdraagt aan de doelstellingen.
• Houd het effectief realiseren van doelstellingen of missies voor ogen en kijk ruimer dan financiële middelen.
• Bewaar en koester bottom-upkanalen:
  • Wees transparanter i.v.m. thematische initiatieven in de bottom-upkanalen.
  • Breng in kaart hoe ook bottom-upkanalen uit zichzelf bijdragen aan maatschappelijke doelstellingen.
  • Maatschappelijke impact inbrengen in bottom-upkanalen kan beperkt, maar houd het erg breed om de vrijheid niet in de weg te staan.
  • Heb bijzondere aandacht voor het fundamenteel onderzoek.
• Zorg voor optimale voorwaarden voor bedrijven om aan doelstellingen en missies bij te dragen.
• Houd het steuninstrumentarium eenvoudig en transparant.
• Investeer vanuit alle beleidsdomeinen voldoende in beleidsondersteunend onderzoek i.f.v. evidence based beleid.